Smutek, przygnębienie są emocjami, których doświadcza każdy człowiek wielokrotnie w trakcie swojego życia. Ich pojawienie się nie zawsze związane jest z depresją, stanowi jednak ważny sygnał, by przyjrzeć się swojemu funkcjonowaniu.
Depresja rozpoznawana jest, gdy stany obniżonego nastroju trwają dłużej niż 2 tygodnie oraz towarzyszy im dodatkowo m.in. poczucie braku energii, trudności w zakresie pamięci i koncentracji uwagi, niemożność przeżywania radości, utrata zainteresowań, zwiększona męczliwość, drażliwość, stany niepokoju i lęku, niska ocena własnej wartości, negatywne postrzeganie swojej przeszłości, obecnego funkcjonowania oraz przyszłości, zaburzenia snu, niekiedy również myśli rezygnacyjne i samobójcze lub stany urojeniowe. W niektórych przypadkach stany depresyjne maskowane są nieznajdującymi potwierdzenia w badaniach medycznych dolegliwościami somatycznymi (jak np. bóle i zawroty głowy, bóle brzucha).
Niezwykle istotne jest, aby diagnoza depresji powierzona została lekarzowi psychiatrze, gdyż to on posiada najbardziej rzetelną i aktualną wiedzę i największe doświadczenie w rozpoznawaniu nasilenia poszczególnych objawów oraz przede wszystkim doboru właściwej metody leczenia. Pozostaje to zależne od genezy pogorszenia stanu psychicznego, w tym możliwego wpływu stanu somatycznego, czyli ustalenia czy inne choroby (np. choroby układu hormonalnego, nerwowego, choroby zakaźne i zapalne) lub ich leczenie może wtórnie prowadzić do pojawienia się objawów depresyjnych. Lekarz psychiatra, proponując leczenie farmakologiczne uwzględnia nie tylko obecny obraz kliniczny objawów pacjenta, ale jego sytuację życiową, ogólny stan zdrowia, ewentualne interakcje z innymi stosowanymi lekami.
Leki – relacjonuje lek. med. spec. psychiatra Joanna Moszant z SZOZ „Hipokrates” w Pszczynie – różnią się nie tylko budową chemiczną, ale także profilem i siłą działania oraz bezpieczeństwem ich stosowania w konkretnym przypadku, dlatego tak ważne jest indywidualne podejście do trudności doświadczanych przez każdego pacjenta, który zgłasza potrzebę pomocy.
Według najnowszych badań opublikowanych m.in. w Psychological Medicine najlepsze efekty w przypadku leczenia depresji daje wdrożenie leczenia dwutorowego, tj. farmakoterapii oraz psychoterapii prowadzonej przez zespół współpracujących ze sobą specjalistów.
Zakładane cele psychoterapii dotyczą nie tylko redukcji objawów chorobowych, ale także wdrożenia nowych sposobów radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych, uczynienia obrazu własnej osoby i otoczenia bardziej adekwatnym, poprawy funkcjonowania w relacjach interpersonalnych. Stanowi to ważny czynnik profilaktyki nawrotów choroby – wyjaśnia mgr Monika Bergiel-Klon, psycholog i psychoterapeuta.
Pracująca również w SZOZ „Hipokrates” dr n. med. Ksymena Urbanek – specjalista psychiatrii dzieci i młodzieży – dodaje, że zaburzenia depresyjne są poważnym problemem wśród populacji dziecięco – młodzieżowej. O ile wśród dzieci wczesnoszkolnych problem dotyczy kilku procent populacji, to wśród młodzieży zachorowalność wg niektórych źródeł sięga nawet 15% nastolatków.
Rozpoznanie depresji u małych dzieci jest trudne ponieważ często nie mówią o swoich emocjach i nastrojach. Dzieciom trudno jest nazwać uczucia, wyrażają je poprzez swoje zachowanie, które może zwracać uwagę otoczenia. Okazuje się, że zarówno dzieci nadmiernie spokojne, nieśmiałe jak i te „niegrzeczne”, drażliwe, mogą cierpieć z powodu depresji.
Nieleczony problem może powodować nawarstwianie się trudności i mieć negatywne skutki w przyszłości w postaci pogarszania wyników w nauce, trudności w przystosowaniu społecznym, izolacji, w niektórych przypadkach zwiększonego ryzyka samobójczego.
Okres dojrzewania to w pewnym sensie okres „sprzyjający” powstawaniu objawów depresyjnych u nastolatka. Jest to okres intensywnego poszukiwania swojej tożsamości („kim jestem, do jakiej grupy należę, jaki mam styl, jak wypadam na tle rówieśników”), dewaluacji ideałów „świata dorosłych”, żegnania się z idylliczną wizją dzieciństwa i konfrontacji z wkraczaniem w świat dorosłych.
Depresja wśród młodzieży przebiega w sposób podobny jak u osób dorosłych (czym starsze dziecko tym obraz kliniczny bardziej podobny do depresji u osób dorosłych). Co odróżnia tą grupę wiekową to często towarzyszące depresji samookaleczenia i skłonność do zachowań autodestrukcyjnych. Niejednokrotnie niełatwo jest objawy depresyjne pomylić z tzw. „buntem młodzieńczym”. Nastolatkowi w depresji często towarzyszą myśli samobójcze, problemu tego nigdy nie należy bagatelizować. Samobójstwa jest przyczyną prawie co piątego zgonu w grupie wiekowej 15 – 19 lat. Szczególnie niepokoić powinny nagłe zmiany zachowania, rozdawanie swoich rzeczy osobistych, żegnanie się z bliskimi.
Typowe objawy depresji u nastolatka to pojawienie się trudności w funkcjonowaniu szkolnym, zwiększona absencja, zmiana zachowania, wycofania z dotychczasowych aktywności i zainteresowań, nagłe wybuchy złości, drażliwość, widoczne przejawy niepokoju, lęku. Młodsze dzieci, częściej niż młodzież i osoby dorosłe uskarżają się na skargi somatyczne (ból brzucha, głowy, osłabienie) oraz reagują drażliwością a nie typowym dla depresji smutkiem.
Ponieważ obraz kliniczny choroby może być bardzo zróżnicowany a objawy depresyjne mogą w tej grupie wiekowej manifestować się „nietypowo” rozpoznanie depresji u dzieci i młodzieży może nastręczać wiele trudności. Warto skorzystać z porady specjalisty w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży który postawi właściwą diagnozę, rozwieje wątpliwości rodzica i w razie potrzeby zaproponuje najlepszą formę terapii. W leczeniu depresji u dzieci i młodzieży stosuje się psychoterapię oraz w razie potrzeby leczenie farmakologiczne. Ważne aby w razie pojawienia się wątpliwości nie zwlekać i szybko zgłosić się do specjalisty.